Objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci.

Zaburzenia procesów integracji zmysłów występują u 6-10% populacji dziecięcej. Objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci mogą być różnorodne w zależności od wieku i stopnia nasilenia zaburzeń.

Czym jest Integracja sensoryczna?

Integracja sensoryczna (SI) to proces przetwarzania w mózgu informacji odbieranych przez zmysły z naszego ciała oraz otoczenia,  aby wykorzystać je w codziennym życiu. Mózg przyjmuje informacje z narządów zmysłu, rozpoznaje, segreguje, interpretuje i integruje z już posiadanymi, zapamiętuje, aby odpowiedzieć właściwą reakcją.

Integracja czynności zmysłowo-ruchowych to swoiste uporządkowanie wrażeń zmysłowych, aby mogły być wykorzystane w celowym działaniu. Zaburzenia integracji sensorycznej to nieprawidłowości w procesie przetwarzania informacji.

Poznawanie otoczenia, własnego ciała, wiedza o świecie tworzy się właśnie z informacji, które dostarczamy przez nasze zmysły. Jeśli proces integracji sensomotorycznej jest zaburzony, pojawia się wiele problemów w rozwoju psychoruchowym dziecka, uczeniu się i zachowaniu.

Istnieją pewne symptomy, które mogą sygnalizować, że proces integracji sensorycznej nie przebiega prawidłowo.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci.

• wszelkie zaburzenia rozwoju mowy, w tym opóźnienia mowy,
• obciążony wywiad okołoporodowy (ciąże wysokiego ryzyka, wcześniactwo, powikłania okołoporodowe, cesarskie cięcie),
• nadmierna ruchliwość (nie może usiedzieć czy ustać w jednym miejscu),
• prawie zawsze jakiś siniak czy zadrapanie (potyka się i przewraca częściej niż rówieśnicy),
• problemy z rzucaniem i łapaniem piłki,
• problemy z uczeniem się nowych aktywności ruchowych (pływanie, jazda na rowerze), podczas gimnastyki lub rytmiki kłopoty z dotrzymaniem kroku rówieśnikom – wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać,
• zaburzenia napięcia mięśniowego – wzmożone lub obniżone (szybka męczliwość),
• niewspółmierna reakcja (np. krzyk, płacz) do siły bodźca na nagłe dotknięcie albo lekkie popchnięcie z tyłu,
• trudności z czytaniem, pisaniem, liczeniem – trudności z rozpoznawaniem liter, cyfr, mylenie, odwracanie liter, pismo lustrzane, przekręcanie sylab, wyrazów, czytanie od końca wyrazów
• nieprawidłowy chwyt kredki, długopisu, kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem,
• trudności z utrzymaniem głowy (podczas dłuższego siedzenia) w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku,
• często kłopoty ze wskazaniem części ciała (myli stronę prawą i lewą),
• trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem pokarmów (wybiera dania papkowate), z samodzielnym piciem,
• słabe wyczucie odległości np. często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów, nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany czy inne osoby, dziecku często przytrafiają się nieumyślne sytuacje np. rozlewanie soku, zrzucanie książek z ławki, rozsypywanie cukru,
• utrudniona orientacja w otoczeniu (dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zapamiętać otoczenie),
• lęk przed upadkiem lub wysokością (wchodząc po schodach lub schodząc częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi),
• „niezgrabne” ruchy – zbyt zamaszyste, dziwaczne
•  chodzenie na palcach,
• problemy z koncentracją uwagi – trudności w skupieniu uwagi nad zadaniem, z wysłuchaniem polecenia, trudności z współpracą z dorosłym lub współdziałania z innymi dziećmi,
• problemy emocjonalne – często się obraża, jest uparte, reaguje agresywnie albo w kontaktach z innymi ludźmi dziecko zamyka się w sobie, jest nieśmiałe i wycofywane z kontaktu,
• niska samoocena i brak wiary we własne siły i możliwości,
• nadwrażliwość na bodźce zmysłowe np. gwałtownie reaguje i długo narzeka nawet na drobne urazy, często mruży oczy, zatyka uszy z powodu hałasu czy określonego dźwięku, zwraca szczególną uwagę na zapachy, unika zabaw plasteliną, malowania palcami, unika dotykania niektórych faktur i substancji np. kleju, piasku, miewa trudności z tolerancją na czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny,
• pod wrażliwość na bodźce zmysłowe np. dziecko lubi kręcić się intensywnie i bardzo długo na karuzeli, może celowo uderzać się przedmiotami lub wpadać na ścianę, pocierać dłonie czy inne części ciała rzeczami o chropowatej fakturze, może obwąchiwać wybrane przedmioty, poszukiwać takich wrażeń jak np. wpatrywanie się w światło lampy sufitowej czy latarki, dziecko lubi smakować nietypowe czy niejadalne rzeczy takie jak np. pasta do butów; może też ignorować ból np. w takich sytuacjach jak dotykanie gorących przedmiotów.
• zaburzona orientacja – podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać,
• obniżone zainteresowanie aktywnością ruchową, niechęć do karuzeli i huśtawek na placu zabaw, dziecko nie lubi podskakiwać, wykonywać fikołków, okazuje zdenerwowanie przed np. wejściem na wysoką drabinkę lub zupełnie przeciwnie – karuzela, huśtawka bez przerwy,
• wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie; do końca ich nie potrafi opanować, kłopoty z: samodzielnym korzystaniu z WC czy kąpielą w łazience, ubieraniem się, zwłaszcza zapinaniem guzików, sznurowaniem butów,

Wymienione objawy mogą (nie muszą) świadczyć, o potrzebie wizyty u specjalisty. Pojedyncze, nie są wskazaniem do diagnozy SI, jednak jeśli rozpoznajesz kilka, a tym bardziej kilkanaście z nich – zastanów się czy nie warto, żeby ktoś przyjrzał się dziecku.

To rodzice/ opiekunowie są najlepszymi obserwatorami dziecka. Dlatego warto jest uświadomić sobie, przeanalizować to, co nas niepokoi, o co się obawiamy, jakie zachowania dziecka są dla nas niezrozumiałe.

Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej wymagają specjalistycznej pomocy – terapii SI, która powinna być prowadzona przez odpowiednio wyszkolonych terapeutów w specjalistycznych placówkach i gabinetach. Lecz nieocenione rezultaty można osiągnąć w zwykłym, codziennym życiu przez dostarczanie dziecku odpowiedniej ilości i jakości bodźców (o ile znamy ich znaczenie). Odpowiednie i systematycznie wykonywane czynności dnia codziennego i zwykła, ale dobrze ukierunkowana zabawa, z dzieckiem bywają najwłaściwszą i najprostszą formą terapii SI.

M. Borkowska, K. Wagh, Integracja sensoryczna na co dzień, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2010 r.
V.F.Maas, Uczenie się przez zmysły, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2016 r.